Nếu bạn từng đọc Murakami và nghĩ "Ủa, sao truyện này giống như đang mơ?", thì với Biên Niên Ký Chim Vặn Dây Cót bạn sẽ không chỉ mơ... mà còn mơ trong mơ, mơ có tầng hầm, có thang máy xuống sâu hơn, và có cả một con chim vặn dây cót cứ cót két báo hiệu mọi thứ đang thay đổi.
Khởi đầu: Một cái giếng khô, một con mèo mất tích, và một ông chồng rảnh rỗi
Toru Okada - nhân vật chính - mở màn câu chuyện bằng một loạt sự kiện tưởng như chẳng có gì to tát: bỏ việc ở văn phòng luật, nấu mì ở nhà, nghe nhạc cổ điển, và... tìm con mèo bị mất. Nghe thì như một ngày Chủ Nhật lười biếng, nhưng Murakami không bao giờ kể chuyện theo kiểu "bình thường là bình thường".
Ngay từ đầu, Toru bị cuốn vào một mạng lưới kỳ lạ: một người phụ nữ bí ẩn gọi điện thoại, nói chuyện về tình dục như thể hai người đang thân lắm; hàng xóm có một cô bé 16 tuổi vừa kỳ quặc vừa thông minh tên May Kasahara; và trong sân sau của một ngôi nhà bỏ hoang, có một cái giếng khô... mà anh cảm thấy bị hút xuống.
Ở đây, Murakami đặt nhịp chậm rãi, như thể bắt người đọc phải ngồi xuống pha ấm trà, nhìn Toru từ từ rơi vào vùng giao thoa giữa đời thường và phi lý.
Khi đời sống bắt đầu nứt ra
Kumiko - vợ của Toru - dần trở nên xa cách. Ban đầu là những buổi đi sớm về muộn, rồi một ngày, cô để lại cho anh một lá thư vỏn vẹn mấy dòng: "Em cần rời xa anh." Không có drama, không cảnh cãi vã dữ dội, không tiếng đóng cửa sầm, chỉ là... biến mất.
Từ đó, Toru bước vào một hành trình không chỉ để tìm lại vợ, mà còn để lần ra chính mình giữa những tầng sâu khó gọi thành tên. Trên đường đi, anh gặp những con người kỳ lạ như thể bước ra từ một giấc mơ lẫn lộn sáng tối:
- Hai chị em Malta Kano và Creta Kano - một người chuyên "điều chỉnh năng lượng", một người từng bị "xâm hại tâm linh" đến mức mất đi cảm giác về cơ thể.
- Noboru Wataya - anh trai của Kumiko, một nhân vật quyền lực, lạnh lùng, như thể sinh ra để kiểm soát người khác.
- Ông lão trung úy Mamiya - kể cho Toru nghe câu chuyện thời chiến ở Mãn Châu, nơi ông từng bị bỏ lại trong một cái giếng, nghe tiếng "chim vặn dây cót" giữa sa mạc.
Mỗi nhân vật như một mảnh ghép vừa khít vừa lệch, khiến người đọc có cảm giác đang ráp một bức tranh mà chiếc hộp hướng dẫn đã bị bỏ quên đâu đó trong một căn gác tối.
Cái giếng - lối đi xuống tầng sâu của tâm trí
Chi tiết tôi thích nhất (và cũng là ám ảnh nhất) là lúc Toru quyết định... tự chui xuống cái giếng khô trong sân nhà bỏ hoang.
Anh ngồi im trong lòng giếng, bóng tối đặc quánh bao trùm, chỉ còn nghe nhịp tim mình vang dội như tiếng trống ở nơi xa xăm. Rồi, như thể đang lặng lẽ trượt qua một khe cửa vô hình, anh bước sang "thế giới khác" - nơi ranh giới giữa thật và ảo chỉ mỏng như một làn hơi thở.
Murakami khắc họa khoảnh khắc ấy bằng thứ bút pháp mơ hồ đến mê hoặc: thời gian co giãn bất định, âm thanh méo mó như vọng từ đáy nước, còn thân thể thì dần tan chảy vào màn đêm.
Trong tầng sâu ấy, Toru bắt đầu cảm nhận những "tín hiệu" của Kumiko, đồng thời bị cuốn vào cuộc đấu vô hình với Noboru Wataya. Cái giếng, ở đây, không chỉ là một khung cảnh kỳ bí - nó là nghi thức đi xuống tận đáy bản ngã, chạm vào những vùng tối mà trước nay anh luôn né tránh.
Cuộc chiến không gươm giáo
Điều lạ lùng - và cũng là điểm khiến Biên Niên Ký Chim Vặn Dây Cót khó có thể chỉ đọc một lần - là "trận chiến" quan trọng nhất của Toru không hề diễn ra giữa tiếng gươm đao hay súng nổ ngoài đời thực. Thay vào đó, nó diễn ra trong một không gian mơ hồ, nơi ranh giới giữa mộng và thực mỏng như một lớp sương, và mọi quy luật vật lý dường như bị treo lơ lửng.
Ở nơi đó, Toru đối mặt với Noboru Wataya - một kẻ không cầm vũ khí nhưng sở hữu thứ sức mạnh còn đáng sợ hơn: quyền lực tuyệt đối, sự thao túng tinh vi và một thứ lạnh lùng gần như phi nhân tính. Noboru không cần hét ra lệnh, anh ta chỉ cần tồn tại là mọi thứ quanh mình tự xoay chuyển theo ý muốn. Trong khi đó, Toru - một người đàn ông bình thường đến mức… tầm thường - lại sở hữu một dạng sức mạnh mềm khó gọi tên. Đó không phải là sự bùng nổ, mà là thứ kiên trì âm thầm, như dòng nước ngầm chảy qua đá, mòn dần mọi góc cạnh mà không ai nhận ra.
Càng về cuối truyện, hiện thực càng bị kéo căng và biến dạng. Toru bước qua một bức tường vô hình trong căn phòng khách sạn - như thể vượt qua cánh cửa dẫn sang một tầng hiện thực khác. Ở đó, bóng tối không chỉ là sự thiếu vắng ánh sáng, mà là một thứ vật chất đặc quánh, bủa vây, nơi mỗi nhịp thở đều có trọng lượng. Cuộc chiến của anh diễn ra lặng lẽ nhưng khốc liệt, từng cú ra đòn giống như chạm vào chính phần sâu kín nhất của bản thể.
Khi Toru tỉnh lại, thế giới đã đổi khác. Trên mặt anh xuất hiện một vết bớt hình ngôi sao - không chỉ là một dấu hiệu thể chất, mà như một minh chứng rằng anh đã bước qua một ranh giới không thể quay lại. Từ giây phút ấy, Toru không còn là người đàn ông cũ nữa; anh mang trong mình một kinh nghiệm mà ngôn từ không thể diễn đạt, một thứ "thay đổi" vừa mơ hồ vừa vĩnh viễn.
Cái kết mở và dư âm dài
Murakami không bao giờ khép câu chuyện theo cách thông thường. Kumiko trở về, nhưng tương lai của họ vẫn mờ mịt. Noboru Wataya vẫn ở đó, như một cái bóng không thể xua tan. Những nhân vật phụ như May Kasahara, Creta Kano... biến mất lặng lẽ, để lại cảm giác họ chỉ là những bóng hình bước ra từ một giấc mộng dài.
Và giống như một bản jazz bỏ lửng ở đoạn cuối, cuốn tiểu thuyết dừng lại mà không trao cho bạn một nốt "kết" trọn vẹn. Điều còn đọng lại không phải lời giải, mà là dư âm - một hỗn hợp giữa mất mát, bí ẩn, và niềm tin mong manh rằng, dẫu ta làm những điều kỳ quặc đến đâu, chúng vẫn có một ý nghĩa nào đó trong cuộc đời này.
Cảm nhận cá nhân
Đọc Biên Niên Ký Chim Vặn Dây Cót giống như bị Murakami kéo vào một quán cà phê không bảng hiệu, ngồi nghe những câu chuyện tưởng chừng vu vơ suốt nhiều giờ, rồi khi đứng dậy bước ra ngoài mới nhận ra... mình đang ở một con phố khác hoàn toàn.
Toru không phải anh hùng. Anh không giàu, không đẹp trai kiểu điện ảnh, không "boy phố" thu hút. Nhưng anh có một sự kiên nhẫn, một sức bền cảm xúc, và một khả năng "ngồi trong bóng tối" mà không phải ai cũng làm được.
Murakami cũng nhắc nhở mình rằng đôi khi, để tìm thấy điều quan trọng nhất, ta phải dám sẵn sàng rời khỏi lớp vỏ an toàn, chấp nhận lặn sâu vào những tầng tối thẳm - nơi chẳng mấy ai đủ can đảm đi cùng.